KAKO UMANJITI MOĆ STRANAKA I USPOSTAVITI VLADAVINU ZAKONA

Piše Milan Santrač

KAKO   UMANJITI   MOĆ    STRANAKA I  USPOSTAVITI   VLADAVINU   ZAKONA

(video)

Tema o kojoj nijedna stranka ne govori, bilo da je riječ o opozicionim ili vladajućim stranačkim strukturama. Ne pričaju, jer svi imaju koristi i od stanja kakvo je trenutno. 

Srbija bi trebala  promijeniti svoj zvanični naziv u "Stranačka Republika Srbija". Srbijom ne vladaju zakoni, kao što se to čini na prvi pogled kada pročitate riječ "republika", već stranke. Skupština ne donosi  zakone, već stranke. Ne sude sudovi, već stranke na osnovu stranačkih zakona i procjena.
Vladajuća politička stranka je vrhovni zakon u Srbiji. Ako postoji akt koji ima jaču snagu od ustava, to je onda zakon političke stranke.
Ovo je evidentno kada pogledamo kako se formira najviši zakonodavni organ u Srbiji.


Zvanični naziv Skupštine Srbije je "Narodna Skupština Srbije". Dakle, u njoj treba da sjede ljudi izabrani iz naroda, odnosno, njihovi predstavnici ali stanje nije takvo. 

Kada izađete na izbore, vi glasate za političku stranku, imaginarni entitet koji nije opipljiv, a ne za narod. To nisu narodni poslanici, odnosno, predstavnici, već predstavnici i zastupnici političkih stranaka, tj. stranački poslanici. Dakle, po sadašnjem stanju, Narodna Skupština Srbije bi trebalo da se zove "Stranačka Skupština Srbije", što nas dovodi do zaključka da je Srbija ustvari "Stranačka Republika Srbija".

Po svojoj prirodi, stranke predstavljaju centre moći. Ti centri moći su snažniji od zvaničnih državnih institucija kao što su Vlada, Skupština, Ustavni Sud, Kasacioni Sud, Vlada autonomne pokrajine, itd. Zvanične institucije podređene su stranačkim centrima moći.

Stranke svoju vrhovnu moć koriste kako bi u ime zvaničnih institucija, a preko svojih stranačkih satelita, odnosno, stranačkih funkcionera, sprovodile stranačke ideologije koje idu u korist isključivo strankama.

Pitate se zašto se godinama smjenjuju jedno te isti političari? Odgovor je izborni sistem.

Izborni sistem je u Srbiji namjerno  osmišljen tako da od njega imaju korist samo visoki stranački funkcioneri. Decenijama unazad naš izborni sistem se nije mijenjao, niti postoje naznake da će se mijenjati. Kada ste poslenji put nekog političara čuli da se u predizbornoj kampanji zalaže za promjenu izbornog sistema? Nijednoj stranci to ne ide u korist, jer svaka ima koristi od ovakvog izbornog sistema.

Dakle, ako znamo da su stranke izvor svih, ne većine, već svih problem u Srbiji, potrebno je da usmjerimo našu pažnju na fundamentalni proces pomoću kojeg te stranke dolaze i opstaju na vlasti. Osnovu čini izborni zakon.

Ako promijenimo način na koji biramo vlast, postoji veća vjerovatnoća da će na odgovorne funkcije doći pojedinci koji će zastupati interese naroda. Ako ne, makar nećemo uvijek gledati  iste ljude kako nas uvlače, izvlače pa ponovo uvlače u krizu.

Recept za uništenje moći svih političkih stranaka

Kako promijeniti izborne zakone u cilju uništenja moći političkih stranaka?

Krenimo prvo od Zakona o izboru narodnih poslanika. Pričalo se jedno vrijeme o pokretanju inicijative za uspostavljanje direktnog izbora za narodne poslanike. Bile su to samo prazne priče.

Skupštini ćemo vratiti nezavisnost jedino onda kada bude uspostavljen sistem da građani direktno biraju narodne poslanike po imenu i prezimenu. Laički gledano, to bi bio veliki problem, jer ko će pamtiti 250 imena, kako svim tim ljudima obezbjediti medijsku promociju, ko će sve to finansirati?

Ovaj problem se riješava na  veoma prost način. Potrebno je napraviti sistem u kojem će se narodni poslanici birati u gradovima, odnosno, opštinama. To znači da bi svaka opština imala svog predstavnika i zastupnika u parlamentu.

Zapanjujuće je to da u sadašnjem skupštinskom sazivu čak 80 opština nema svoje predstavnike! Većinom su  to ljudi iz Beograda i drugih većih gradova. Međutim, ko će zastupati interese građana ostalih 80 opština?

U nekim državama, kao što je na primjer Australija, svaka oblast, po ustavu, mora da ima svog predstavnika u parlamenetu što je normalno i demokratski.

Dakle, promjenom zakona bi trebalo omogućiti svakoj opštini da ima svog predstavnika u parlamentu. U Srbiji ima ukupno 198 opština, dakle, 198 poslaničkih mjesta u parlamentu.

Neki bi rekli da nije fer da jedan čovek predstavlja dva miliona Beograđana. To se ne bi dogodilo jer je grad već podijeljen na opštine i svaka od njih bi dobila svog predstavnika. Riješenje takvog problema može se riješiti i podjelom stanovništva po novim administrativnim teritorijama. Na primjer, jedan poslanik na svakih 30.000 stanovnika, to znači da bi 7 miliona stanovnika imalo 233 poslanika, grubo rečeno.

Izbori za narodne poslanike odvijali bi se na lokalnom nivou. Uzmimo za primer grad Kragujevac. Svaki građanin Kragujevca koji smatra da bi mogao da prikupi dovoljno podrške svojih sugrađana, može da se kandiduje za republičkog poslanika.

Kada dođe dan za glasanje, na izbornom listiću dobijate imena, pretpostavimo, pet Kragujevčana koji su prikupili dovoljno potpisa da učestvuju na izborima. Kandidat koji osvoji najviše glasova odlazi u republički parlament. Dakle, glasate za živog čoveka kojem znate ime, prezime, biografiju, radno iskustvo, itd. i na taj izbor ne mogu uticati građani iz nekih drugih gradova. Dakle, svako bi  birao svog predstavnika koji bi zastupao njihove interese. Njih neće interesovati ko su kandidati u drugim gradovima jer će se i tamo građani truditi da izaberu najboljeg koji će ih zastupati. 

Takav sistem primijeniti na svaku opštinu, odnosno, administrativnu teritoriju , kao što je već navedeno u prijedlogu da za svakih 30.000 stanovnika bira jedan poslanik.

Tada bi u Skupštini imali 198 nezavisnih poslanika koje je izabrao narod iz svih krajeva Srbije. Na takve poslanike teško bi bilo vršiti pritisak. Svako skupštinsko glasanje bi bilo neizvjesno. Niko ne zna ko će glasati za koji zakon ili amandman.

Šta mislite, da li bi zakon o smanjenju plata i penzija prošao u takvoj skupštinskoj atmosferi?

U današnjoj Srbiji, vlada ima vrhovnu izvršnu, pa čak i prikriveno zakonodavnu i sudsku moć. Kada bi se primijenio novi način izbora narodnih poslanika, skupština bi istinski postala najviši organ u državi. Prosto je nemoguće manipulisati velikim brojem slobodnih ljudi. Skupština bi u svakom trenutku mogla da odbaci zakone vlade koji bi bili štetni za narod ili da smijeni vladu ili pojedinačne ministre.

Po sadašnjem sistemu, vanredni izbori se raspisuju kada vlada izgubi većinu u skupštini. Zašto postojanje skupštine zavisi od vlade kada je skupština najviši organ u državi? Besmisleno je jer u Srbiji na papiru postoji princip podjele vlasti. Zašto ne padne sudska vlast kada, na primer, padne izvršna ili zakonodavna?

To ne bi bio slučaj da se poslanici biraju direktno i da su nezavisni. Skupština bi mogla da  mijenja i bira Vladu na svakih godinu dana a ta vlada bi morala da izvršava naređenja Skupštine. Smisao je da vlada izvršava naređenja Skupštine, a ne obrnuto, kako je danas.

Troškove izbora snosile bi lokalne samouprave pojedinačno. Na taj način bi se rasteretio republički budžet iz kojeg se, po sadašnjem sistemu, svake izborne godine izvuče nekoliko milijardi dinara.

Svaka lokalna samouprava bi bez problema mogla da snosi takve troškove.

Ukidanje gradskih i opštinskih skupština

Lokalne skupštine i samouprave su u Srbiji leglo kriminala, zloupotreba, krađe novca i malverzacija. Razlog su opet političke stranke. Da li vam je jasno zašto se toliko krve oko lokalnih skupština? Zato što ih niko ne kontroliše, a na raspolaganju imaju velike količine novca.

Ukidanje lokalnih skupština bi riješilo stagnaciju gradova i opština širom Srbije.

Neki bi rekli da se na taj način ruši demokratija ali nije tako jer bi umjesto lokalnih skupština uspostavili gradska vijeća ili gradsku upravu, nevažno je kako će se zvati, čije bi članove, takođe, građani birali direktno. Ako tome dodamo da bi zaustavili samovolju i korupciju, korist bi bila višestruka.

Na ovaj način bi se osiguralo da centar moći budu izvršne gradske uprave i gradska vijeća.

Primer Sjedinjenih Američkih Država to pokazuje. Svaka pojedinačna država u sebi ima stotine velikih, srednjih i manjih gradova. Vrhovno tijelo u tim gradovima nije skupština, već gradsko vijeće, odnosno gradska uprava.

Imamo i mi gradska i opština vijeća i uprave, ali te organe u Srbiji biraju lokalne skupštine sačinjene od stranačkih funkcionera. U SAD se direktnim izborima biraju svi članovi gradskog vijeća.

Uzmimo za primjer Beograd. Zamislimo da je ukinuta  Skupština i potrebno je izabrati gradsko vijeće od, na primer, deset članova. Kada Beograđani izađu na izbore, neće glasati za spisak stranačkih odbornika, već za ljude sa imenima i prezimenima, sposobne ljude, tj. menadžere koji će voditi grad.

Recimo da se za tih deset mjesta prijavi dvadeset kandidata, za svako mjesto po dva. Beograđani će na svom listiću zaokružiti ne jednog, već deset ljudi za koje oni smatraju da bi uspješno vodili grad. Kada se saberu svi glasovi, deset pojedinaca sa najviše glasova biće imenovano za članove gradskog veća.

Mogao bi se primeniti i drukčiji sistem prebrojavanja glasova. Za to je dobar primjer Australije koja ima možda najpravedniji izborni sistem. Njihov izborni sistem se zasniva na alokaciji, odnosno, premještanju glasova. 

Pokušajmo to objasniti. Na primjer, na glasačkom listiću ispisana su tri imena: Marko, Marija i Jovana. Recimo da se vama najviše dopada Jovana, vi ćete pored njenog imena stavit broj 1. Drugi kandidat po vašem odabiru je Marko i pored njegovog imena ćete staviti broj 2 i broj 3 pored Marije.

Prvo se prebrojavaju svi glasovi pod brojem 1. Ukoliko nakon prvog prebrojavanja niko nije osvojio apsolutnu većinu, eliminiše se kandidat sa najmanje glasova i njegovi glasovi se raspoređuju na preostala dva kandidata. Ukoliko niko od kandidata ni nakon prebacivanja glasova ne osvoji apsolutnu većinu, posmatra se sledeći kandidat koji ima najmanje glasova i njegovi glasovi se raspoređuju dok se ne dođe do kandidata koji prelazi apsolutnu većinu.

Prebacivanje glasova se ne vrši slobodno, već na osnovu tog koga je glasač označio pod rednim brojem 2, 3, 4… Glasački listić je nevažeći ukoliko glasač ne numeriše sve kandidate.

Pogledajte video animaciju na kraju teksta koja detaljnije objašnjava ovakav izborni sistem.

Predstavnici izabrani na ovakav način će donositi sve odluke, pravilnike, statute, budžet, itd. Dakle, imaće apsolutnu moć da uređuju svoj grada po volji svojih sugrađana. Uticaj republičke vlasti na takvu lokalnu vlast je u potpunosti umanjen, možda čak i eliminisan u teoretskom smislu.

Razni teoretičri mogu imati primjedbe na pojedinosti ovog prijedloga, ali suština je stabilna. Ukinuti skupštine, osnovati gradska vijeća sačinjena od pojedinaca koji se biraju direktnim glasanjem.

Tada bi se izgubila privilegovana funkcija gradonačelnika. Tu ulogu bi donekle preuzeo predsednik gradskog veća. Ovo je veoma bitno jer je neophodno uništiti osećaj da su gradonačelnici nedodirljivi privatni vlasnici gradova.

U Srbiji su sjednice gradskih vijeća i uprava zatvorene za javnosti, to je potrebno promijeniti i učiniti ih javnim jer gradsko vijeće ne bi trebalo ništa da krije od svojih sugrađana.Na primjer, u SAD, sjednice gradskih vijeća ili uprava su otvorene za javnost. Građanima je omogućeno da prisustvuju sjednicama i da postavljaju pitanja članovima gradskog vijeća. 

Imajući to u vidu, statuti gradova bi se slobodno mogli  ukinuti. Donošenjem  jednog republičkog zakona precizno bi bilo uređeno pitanje svih lokalnih samouprava.

Smjena u svakom trenutku

Navešću primjer Amerike, svjestan činjenice da naš narod ima veliki otpor prema svemu američkom zbog njihove vanjske politike , odnosa prema Srbiji i rata koji su vodili protiv nas. Ali ne treba odbacivato ono što je dobro, dolazilo to od Amerike ili neke druge zemlje.

Donji dom američkog Kongresa bira se na osnovu broja stanovnika, dakle, svaki reprezentativ predstavlja određeni broj građana. Donji dom ima ukupno 435 poslanika.

U SAD živi oko 315 miliona ljudi i imaju 435 poslanika. U Srbiji živi oko 7 miliona ljudi i imamo 250 poslanika. Ne bi čak ni taj broj bio problematičan da svaki grad ima svog predstavnika u parlamentu.

Vođeni primjerom iz SAD, mandat narodnih poslanika bi trebalo ograničiti na dvije godine. Nije nužno, ali bi u svakom slučaju spriječilo potencijalne zloupotrebe i pojavu korupcije. Ukoliko su građani određenog grada zadovoljni radom svog poslanika, oni će ga ponovo izabrati.

Ograničenje trajanja mandata narodnih poslanika bi imao i psihiloški uticaj na građane. Ukoliko građani određenog grada vide da ih njihov poslanik ne zastupa kako oni žele, oni znaju da ga neće morati  trpiti pune četiri , već će ga kazniti za samo dvije godine. Na ovaj način se moć vraća u ruke slobodnih građana. To bi bilo najbliže  pravoj demokratiji.

Imenovanje predsjednika i premijera

Prema sadašnjem zakonu, mandatara za sastav vlade predlaže predsednik republike. Po nepisanom pravilu to su uvijek lideri političkih stranaka koje su osvojili najviše glasova na izborima. Ne mora tako da bude, ali je sadašnji sistem namješten da tako funkcioniše.

Na osnovu novog izbornog sistema, predsjednik vlade bi mogao da bude biran direktno, predsednik vlade bi mogao da bude ujedno i predsednika republike, ili da sistem ostane isti, da predsednik republike predlaže mandatara za sastav vlade, ali njihovu vladu moraće da potvrdi skupština sačinjena od nezavisnih poslanika iz svih krajeva Srbije a ne stranačka većina kakvo je trenutno stanje.

Tada bismo možda i imali stručnjake u ministarskim foteljama.

Izbori  sudija

Naše sudstvo je sve osim nezavisno. Potrebno je uspostaviti izborni sistem za sudije. Ova ideja bi obezbijedila zaista nezavisno sudstvo.

Dakle, građani svih opština i gradova koji se nalaze pod ingerencijom određenog suda birali bi sudije tih sudova na izborima ili bar predsjednike sudova.

Naši sudovi mogli bi da postanu mnogo efikasniji kada bi u njima sjedele nezavisne i stručne sudije, a ne stranačke.

Zaključak

Problemi Srbije nisu  samo deficit, nezaposlenosti, dugovi, pad proizvodnje, rasprodaja imovine, itd. Najveći problem i najveća kočnica su političke stranke. Sami sebi su obezbjedili vrhovnu moć. Sistem je tako napravljen da je veoma teško za nekoga sa strane da se uključi u izbore.

Zato, na važnim položajima u državi, gledamo iste ljude već 20 godina, pa čak i duže.

Stranački, dominantni sistem je jedino moguće uništiti na ovaj način. Potrebno je promeniti par zakona i neke odredbe u Ustavu.

Međutim, mislite li da današnji političari ne znaju za istinske reforme koje su napisane u ovom tekstu? Naravno da znaju ali njima ne pada na pamet da ih provode , jer znaju da im sadašnji zakoni garantuju opstanak na vlasti  čim se dočepaju neke fotelje.

Ovaj sistem zahtijeva da građani, odnosno, glasači više razmišljaju tokom glasanja, da se obrazuju, informišu o kandidatima, da znaju kako sistem funkcioniše, da znaju koja su njihova prava, da budu mudri i da brzo reaguju ukoliko uoče da neko ne radi u njihovom interesu.

Svaki sistem je podložan korupciji i manipulacijama. Sadašnji je izgrađen na temeljima korupcije i manipulacije. Novi sistem u srži uvijek ostavlja moć u rukama naroda. Kako narod odluči, tako će mu biti.

Za ovakvo stanje u državi mi možemo  da krivimo sami sebe, jer trenutno u Srbiji na vlasti, ne postoji niko ko je zaista vrijedan nečijeg glasa.  Došli smo u situaciju da u Srbiji na izborima pobjeđuju oni koji su najpopularniji i najzastupljeniji u medijima. Zato se svi političari grčevito bore da kontrolišu medije jer znaju da se u trulom izbornom sistemu tako pobjeđuje na izborima.



.